Tabak van tabak

Almere zegt ‘nee’ tegen verbod. Focus op weerbaarheid jongeren

De roker staat onder druk: op steeds minder plekken is het toegestaan een sigaret op te steken. Een rookvrij straatbeeld ambieert ook de gemeente Almere. Haar inwoners weten het: roken is ongezond. Toch willen ze niet dat er een algeheel verbod in stadshart Almere komt.

Maandagmiddag in Almere centrum: het is druk. Mensen zitten op een bankje, praten met elkaar op een terras, of slenteren door de winkelstraten. Op de hoek van de volle Stationsstraat staat naast zijn stal vol vitaminen, fruitkraamhouder Petrus (27). De klokt wijst drie uur, dus hoogste tijd voor een rokertje. Terwijl zijn collega klanten helpt, rookt Petrus zijn filtersigaret.  Eerst inhaleert hij diep, daarna blaast hij zijn longen leeg. “Ik vind een rookverbod wel erg extreem.”

Groningen verbood als eerste gemeente roken in de publieke ruimte. Daar is het verboden in tientallen straten, op stoepen en bij bushaltes. Rotterdam volgde hen op de voet. De aanpak van deze steden is drastisch. Als partners van de ‘Alliantie Nederland Rookvrij!’ willen ze dat er een gedragsverandering komt, en daarom geven zij met hun verbod een krachtig signaal.

Een van de initiatiefnemers van de Alliantie, KWF-kankerbestrijding , wil dat roken volledig verdwijnt. “We volgen het beleid van Groningen dan ook met interesse“, klinkt het enthousiast uit de mond van woordvoerder Stubenitsky. “ In Groningen is op het verbod redelijk goed gereageerd en de stad bouwt dit beleid verder uit.”

Schoenverkoper Tamara (26) vindt juist dat het ‘niet aan de gemeente is.’ Volgens haar moeten mensen zelf bepalen hoe ze met roken omgaan. “Ze zijn zelf verantwoordelijk”, zegt ze. En terwijl ze buiten naast de fruitkraam van Petrus een sigaret opsteekt – het is haar rookpauze: “Door zo’n verbod kom je namelijk aan hoe mensen zijn, dat gaat veel te ver.”

Ook bezoeker van het stadshart en niet-roker, Nabila (45), vindt verbieden geen goed idee. Zij bekijkt het vanuit een politiek liberaal standpunt. Voor haar tast een algeheel verbod ‘individuele grondrechten’ aan.  Als je mensen zo gaat ‘dwarszitten’ dan kom je aan deze rechten, vindt ze. “Vrijheid is een groot goed. Dat moeten we behouden.”

Wikken en wegen

Het gemeentelijke beleidsplan voor een ‘gezond Almere’ schetst een meer genuanceerd beeld. Almere ziet aan de ene kant een positieve trend: “Het aantal volwassenen dat rookt, daalt. En jongeren zijn minder gaan roken.” Aan de andere kant: “Roken is nog steeds de belangrijkste oorzaak voor ziekte en sterfte.” Dit laatste bevestigt de woordvoerder van het KWF. “Het is een zwaar kankerverwekkend product, een op de drie mensen met kanker komt door roken.”

Toch wil Almere voor de komende jaren ‘afgewogen keuzes’ maken in haar gezondheidsbeleid. “Het gaat namelijk goed met onze gezondheid”, vermeldt zij in haar beleidsnota. Volgens Stubenitsky komt dit, doordat ‘sinds twee, drie jaar in de samenleving een bewustwording op gang komt.’ Grote wijzigingen (zoals een rookverbod, red.) voert Almere in haar gezondheidsbeleid dan ook niet door.

Voorlopig sluit de gemeente zich aan bij de landelijke strategie. Zo is de leeftijdsgrens voor de verkoop van tabak begin 2014 van 16 naar 18 jaar gegaan en is het aantal rokers onder de 18 gedaald. Binnen deze landelijke aanpak maakt Almere op lokaal niveau ‘zo haar eigen keuzes’: zij wikt en weegt de mogelijkheden die het roken verder kunnen terugdringen.

Buitenbeentje

Stubenitsky twijfelt of een rookverbod in stadshart Almere kan werken. “Misschien wordt het massaal overtreden.” Daarnaast straf je volgens hem de roker dubbel als je wil gaan handhaven. “Ten eerste ben je al verslaafd en dan krijg je ook nog een boete.” Het klinkt begripvol. Even later: “Je moet gewoon niet met roken beginnen. Je bent voor je leven verslaafd.” “Wij”, legt de woordvoerder uit, “richten ons daarom op nog niet-rokende kinderen. Dat levert veel meer op.”

Hoewel het KWF achter een algeheel verbod zou kunnen staan, vindt ze dat de wil om te stoppen vanuit de maatschappij zelf moet komen. “Dán kunnen we resultaat boeken”, zegt een stellige Stubenitsky. “Het fonds promoot stoppen, kijkt waar het aanslaat, en dan gaan we ervoor”, legt hij uit. “We kunnen dit niet opleggen. Groningen is wat dat betreft wel een buitenbeentje.”

Weerbaarheid

De kans is reëel dat een verbod dus niet werkt. Net als de KWF-woordvoerder denken ook Nabila, Petrus en Tamara dat rokers maling hebben aan zo’n wettelijke maatregel. Nabila denkt dat mensen zich gaan verzetten en Petrus vermoedt dat je dan van die ‘verdekte plekken vol peuken krijgt, net als bij het wildplassen, “Ze doen het toch wel, ook als het niet mag.” Tamara beaamt dit. “Roken doe ik toch,” zegt ze, “desnoods stiekem.”

Met andere woorden: rookverbod of niet, Almeerders roken toch Share on X

Daarom focust Almere zich niet op een verbod, maar net als het KWF op kinderen. Ze wil ‘de mentale weerbaarheid’ van de jongeren vergroten, vermeldt de beleidsnota. En dit begint volgens de gemeente op school. Scholen kunnen daarom het certificaat ‘de gezonde school’ behalen. Dit betekent: de gezondheid van leerlingen versterken, pesten tegengaan, en kinderen die het moeilijk hebben, signaleren.

Door deze ‘steun en ondersteuning’ op school aan te bieden wil Almere voorkomen dat kinderen op jonge leeftijd problemen ontwikkelen.  “Zo kunnen we hun weerbaarheid versterken en gedrag veranderen.” “Want”, zo meent de gemeente, “dat bepaalt hun levensstijl. Jongeren die weerbaar zijn, kunnen beter ‘nee’ zeggen.”

Ook Petrus zegt ‘nee’. Is het zijn verslaving waarom hij niet wil dat er een verbod komt? “Het is een goed idee als roken verdwijnt”, reageert hij eerst algemeen. Dan, terwijl hij zijn sigaret uitdrukt: “Ze moeten het langzaam afbouwen, iedere twee jaar de leeftijd waarop je sigaretten mag kopen met één jaar omhoog.” Hij loopt naar zijn kraam. “Dat is veel beter, voor het stadshart en voor het behoud van m’n klanten.”

---

Zie ook de nieuwsberichten: